MANIFESTUA
MANIFESTUA
MÁS PLANETA elkartea, alde soziopolitiko batzuei buruz, gizartearen hausnarketa eta parte hartzea, bultzatzeko, jaiotzen da: trantsizio ekologikoari, demokrazian sakontzeari, nafarroa bat desberdintasun sozial gutxiagoko lorpenarekin helburuei buruz, Nafarroan kulturen arteko bizikidetza sustatzearekin batera
Giza jarduerak sortzen duen aztarna ekologiko larriaren inguruan adostasun zientifikoa dago. Hamarkadak igaro ditugu planetako oreka naturala mantentzen duten mugak gainditzen.
Krisi ekologiko ezberdinen artean, nagusia klimatikoa da. Giza zibilizazioa 11.000 urtez garatu da klima egonkorreko ingurune batean. Aro honek, Holozenoak, nekazaritza garatzea eta populazioak finkatzea eta eboluzionatzea ahalegindu zuen. Baina azken mendeetan garatutako giza jarduerak Aro berri batean sartu gaitu, Antropozenoan, zeinean planetako aldaketa apurtzaileen iturri nagusia garen. molekula bakoitza mende oso batez metatzen da atmosferan. Ikerketek, planetak urtean 11.000 eta 12.000 milioi tona artean xurgatzeko gai dela, diote. Baina xurgapen ahalmen hori aski gainditu zen 1960ko hamarkadatik.
Zenbat eta denbora gehiago behar, berotegi-efektuko gasen emisioen iraunkortasunera itzultzeko, orduan eta okerrago aterako da gizadia krisi kolosal honetatik. Orain arte Homo sapiens-ek ez du halako kontzentraziorik bizi, espezie gisa eszenatoki berri batean mugitzen ari gara.
Hautsitako oreka honi, arrisku-maila ezberdineko beste batzuk gehitzen zaizkio, elkarren artean argi eta garbi elkarlotuak, adibidez: Biodibertsitatearen galera, abeltzaintzak eta nekazaritzak eragindako lurraren erabilera-aldaketak, baso-soiltzea eta ekosistemen galera suposatzen duena. Nekazaritzako ongarrirako fosforoa eta nitrogenoa gehiegi erabiltzeak, itsas ekosistemetan oreka haustura eragiten duena. Planetako ur geza eskasaren (%2,5) gehiegizko ustiapena eta kutsadura. Ozeanoen azidotzea, berotze globalaren eta gehiegizko -ren ondorioz. Kutsadura kimikoaren eraginaren, zein «entitate berri» artifizialen (mikroplastikoak, elementu erradioaktiboak, etab.), ondorioen egungo ezjakintasuna.
Ozono estratosferikoa murriztea izan da, gizakiak klorofluorokarburoak (CFC) debekatuz aurre egin ahal izan duen arrisku bakarra. Ekintza globala baten adibide bat, Ozono Estratosferikoa berreskuratzea ahalbidetu duena.
Horregatik guztiagatik, elkarte honen ekintza eta hausnarketa ildo nagusietako bat, ekologikoki asmo handiko gehiengo politikak lortzeko bultzatzea eta eragitea, izango da, trantsizio ekologiko justu eta bidezko bat lortzeko.
Datuek adierazten dute Espainian krisi ekologikoaren inguruko gizarte-kontzientziaren gorakada argia. Baina gero eta handiagoa den kezka hori politika argi eta jasangarriagoak bihurtzea, edo ekologismo politikoan argi kokatutako korronteak ezartzea, oso konplexua da.
Paraleloki, krisi ekologikoei buruzko datuen eta albiste negatiboen pilaketak: eko-antsietatea, ezkortasuna, katastrofismo, frustrazio soziala, etab. nola areagotzen duela ziurtatzen ahal dugu. Fenomeno horiek, kasu eta diskurtso batzuetan, sektore sentikorrenen gizarte-erresuminera, irits daitezke.
Diskurtso horien oinarria ulertzen dugu, baina subjektibotasun sozialak lantzeko beste metodologia batzuen aldeko apustua egiten dugu. Hezkuntza ekosoziala eta gaiaz jabetuta dauden herritarren zentzu komun berri baten eraikitzea eta ezartzea bideratuz. Gure ustez, ebidentzia zientifikoak oso argiak eta, zalantzarik gabe, negatiboak diren arren, gizarte-ekintzak, egungo eta etorkizuneko egoeren okerrera murrizteko ahalmena duela. Ezin dugula “Etorkizunik ez”-eko diskurtsoetan erortzen utzi, sinesten dugu; 80-ko hamarkadako punk mugimenduaren “remember” moduko bat. Gauza bat da sektore ekintzaileagoei zuzentzea, eta beste bat gehiengo zabalei zuzentzea. Katastrofismoa gehiegi areagotzeak, aurkako efektua sor dezake, desmobilizatu eta uxatu. Era berean, ekologismoaren aurkako populismo atzerakoi kezkagarri bat detektatzen dugu, eraldaketa ekologikorako beharrezkoak diren eskakizunen aurrean, eta egiteke iraultza berde honek suposatzen duen inbertsio publiko izugarriaren aurrean.
Helburu politiko eta sozial errealistak ezartzearen alde gaude, aldi berean eraldaketa ekologikoari eta trantsizio energetikoari dagokionez, asmo handikoak izanik. Benetan aurrera aterako diren politika-esparruak garatzea, eta zereginari ekiteko beharrezkoak diren aliantza sozial eta ekonomiko handien kontziente izatea.
Ekintza soziopolitikoa baliagarria delaren itxaropena sortzea beharrezkoa da. Horretarako, herritar aktibo bat beharko da, Administrazio Publikoak izaera ekintzaileagoa eta proaktiboagoa izatera bultzatuko dituena, baina sektore pribatu bat ere beharko da (gizarte-ekonomia zein ETENP-ak eta enpresa handiak ere) egungo sistema ekonomikoa eraldatzea helburu duena. ahalik eta jasangarriena.
Beste hausnarketa-plano batean, gaur egungo klima-larrialdiari aurre egiteko, epe laburreko eta epe luzeko horizonteak bereiztea beharrezkoa dela uste dugu. Epe laburrean, premiazkoa da berotegi-efektuko gasen emisioak nabarmen murriztea, horrek, kapitalismo fosilista batetik, ahalik eta kapitalismo jasangarrien batera igarotzean datza, bi helburutan oinarrituta: lehenik energiaren aurrezpena lehenestea (planeta osoak lehen munduak bezala kontsumitzen badu, ez dago aterabiderik), nabarmenki egungo garraio-kultura (emisio-iturri nagusia) eraldatuz. Bigarrenik, gure gizarteen erabateko elektrifikazioaren alde egin; elektrifikazioa energia ez fosilez elikatuta. Horrek nahitaez energia berriztagarrien sorkuntza ezartzea dakar. Prozesu hori nola bizkortu da erronka, argi izanda beharrezkoa dela bermeak jartzea lurraldean eragin irregularraren (eremu saturatuta), eta instalazio batzuek faunan eta paisaian duten ingurumen-inpaktuaren aurrean.
Epe luzera, nahitaez, planetan azken bi mendeetan (sistema kapitalistak eta sistema komunistak) nagusi izan diren sistema ekonomikoen aurrean alternatiba errotik jasangarriagoa ezartzea lortu behar dugu. Baina, egungo krisi ekologikoari nola aurre egin behar zaion eztabaidan, ezin dugu itxaron errotutako sistema horiek bat-batean alda daitezen. Beste era batera esanda, argi eta garbi horizonte planetario post-kapitalista berri baten bilaketa, sostengatzen dugu, bizitza kolektibo jasangarriagoa eta justuago bat berrasmatzeko bideak aztertzeko aukera emango diguna. Baina “bitartea” bizi eta kudeatu behar dugula onartzen dugu.
Gure postulatuak erradikalismo demokratikoa posible den bakarratik abiatzen dira. Hala ere, estiloari garrantzia eman nahi diogu, demokraziaren defentsan. Kontzeptu soziopolitiko berri bat garatu nahi dugu, DEMOKRAZIA JASANGARRIA-rena. Bertan, gizarte-alderdiak ez ezik, indarrean dagoen eredu ekonomikoa zuzentzeko, ahalik eta gizatiarrena egin nahian, ingurumen-aldagaia ere txertatu nahi dugu, zeina beste lau dimentsiorekin lotzen den, talde eta errealitate ezberdinen eskubideak ahotsa emateko eta kontuan hartzeko. Dimentsioak hauexek dira:
· Pertsonen arteko dimentsioa: Pertsona bakoitzaren errealitatea eta eskubideak kontuan hartuta, giza eskubideen eta giza eskubideen defentsatik eta konpromisotik, eta bizi garen tokiarekin bizimodu osasuntsu eta begirunetsua.
· Lurralde arteko dimentsioa: gure eskubideen defentsak ezin dituela beste eremu eta lurralde batzuetako errealitateak alde batera utzi kontuan izanda, bertan bizi diren pertsonen eskubideak kontuan hartuta, eta haietan modu duin eta jasangarri batean bizitzen jarrai dezaketela. Era berean, lurraldearen beraren balioak defendatzea leku horien ingurumen-kalitatearen kontserbazioaren eta zaintzaren bitartez.
· Belaunaldien arteko dimentsioa: gaur egun ahotsik ez duten pertsonen ez daudelako, jaio ez direlako edo gu utzi gaituztelako, eskubideak defendatzea eta kontuan hartzea. Gure arbasoek lortzeko hain zaila zuten eta gizarte hobea egin gaituzten baina etorkizuneko belaunaldiek modu iraunkorrean gozatu ahal izango dutela bermatzen duten praktika eta eskubide horiek kontserbatzeko eta jasangarri egiteko konpromisoa hartzen dugu.
· Dimentsio interespezifikoa; Planetaren osasun egokirako beharrezkoak diren eta, beren izaeragatik, gure dinamika demokratikoaren barruan aktiboki defendatu ezin dituzten, beste bizimodu eta sistemen eskubideak defendatzea.
Funtzionamendu eredu demokratiko moderno baten aldeko apustua egiten dugu, herritarren parte-hartze plurala eta operatiboa aldi berean, ezagutza zientifiko eta teknologikoa eraginkorragoa izan dadin integratzen dakiena, on amankomunaren eta planetaren hobekuntza-balioen aldeko apustua egiten duena, eta horrek aipatutako lau dimentsioen parte hartzea ahalbidetuko du.
Klimaren krisiak ez du mugarik ezagutzen, berdin eragiten dio planeta osoariri baina, zalantzarik gabe, herrialdeek, etorriko diren aldaketa apurtzaileetara, egokitzeko gaitasuna irregularra da. Horregatik, eraldaketa ekologikoak justizia klimatiko eta justizia sozialaren kontzeptuekin batera joan behar du. Eraldaketa hau igaro ahal dezaten populazio ahulenei laguntza ematea.
Elkarte honetatik, desberdintasun sozialak murrizteko eta gizarteko sektore ahulenen babesa helburu duten politika publikoekiko, gure interesa erakusten dugu. Birbanaketa-politiken eraginkortasunean eta pobreziaren aurkako borrokan sinesten dugu. Gure kezka erakusten dugu osasun publikoko politikak indartu beharragatik, haien dimentsio hirukoitzean (fisikoa, soziala eta mentala).
Berdintasunaren aldeko beste ikuspuntu batzuek gizon eta emakumeen arteko berdintasuna bermatzera, eta pertsonen arteko berdintasuna euren sexu-orientazio ezberdinaren aurrean, apustu egiten jarraitzera garamatza. Feminismoak eta ekologismoak eraldaketa ardatz izaten jarraituko dute planetako gizarte guztietan XXI. mende honetan.
Europako zati honetan goza ditzakegun, Ongizate Estatuaren zutabeak osatzen dituzten zerbitzu publikoei dagokienez, osasun-politikak duintzearen aldeko apustua egiten dugu, batez ere osasun mentalaren arloan.
Era berean, hiriguneen eta landa-inguruneen artean gertatzen den lurralde-desberdintasuna murrizteko konpromisoa hartzen dugu, hauek baitira lurraldearen zaintzari eusten diotenak, eta herri handiagoek eta biztanleri gehien duten zerbitzuekiko hurbiltasuna falta dutenak. Ezinbestekoa da udalerri hauek babesten eta askotan mantentzen dituzten ingurumen-zerbitzuak kontuan hartzea eta balioestea, horiek bezalako bizi-kalitate estandarrak izatea eragozten dien muga baten ordez, ondasun eta alternatiba gisa har ditzaten, hiriguneetan gertatzen diren bezalakoak.
Zentzu horretan, ezinbestekotzat jotzen dugu jasangarritasunaren kontzeptua berreskuratzea eta duintzea, jada sozialki ezarrita dago eta diskurtso politiko eta sozialean oinarrizko balio gisa txertatu da, printzipio gisa. Kontzeptu horren perbertsioa elite ekonomikoek eginda, sektore neoliberalek edo “greenwashing”-ean oinarritutako “marketing” teknika hutsek ez dute kontzeptu arbuiagarri bihurtzen. Mugimendu ekosozialek behar bezala erabiltzen dela eta perbertitu ez dela bermatzeko ardura dute.
Jasangarritasuna balio unibertsal gisa, justizia edo berdintasuna bezalako beste batzuk bezala, ahalegindu beharreko printzipioa da. Ez dago gizarte guztiz berdinzale edo justuagorik, justuagoak edo berdinzaleagoak badaude. Era berean, jasangarriago edo jasangarri gutxiago diren gizarte eta ekintzak izango dira eta guk, giza garapena eta planetaren osasuna bermeekin bateragarriak diren, etorkizun bati aurre egiteko aukera ematen digunen, aldeko apustua egin nahi dugu. Iraunkortasunaren aldeko apustua egiten dugu eboluzionatu eta sakontzeko balio bezala, jasangarritasun maila gero eta indartsuagoetara joateko.
Zentzu honetan, kontzeptu honen oinarrietako baten ereduari buruzko hausnarketa funtsezkoa da: ekonomia. Oinarrizko faktorea da eta ezin diogu ihes egin, gaur egun neoliberalismo kapitalistak kutsatuta dagoelako. Aldagai hau funtsezkoa da giza eredu guztietan. Ez dugu ahaztu behar «EKONOMIA» kontzeptua bera grekozko “Ekos” “Gnomos” hitzetatik datorrela, etxearen kudeaketa (planeta bizitzaren etxea izanda). Kudeaketa hori funtsezkoa da, etorkizuneko giza espezieak biosferan parte hartzeko eredu planetarioak bateragarriak izan daitezen bertan bizi diren espezie guztien oreka ekologiko osasuntsu batekin.
Gure asmoa Nafarroan jardutea da. Gizarte anitza eta konplexua identitate eta kultura aldetik. Espainiako biztanleriaren %1,4 baino ez gara, eta Europar Batasun osoko biztanleriaren %0,15. Baina 664.000 pertsona horietan hainbat dinamika identitario nahasten dira.
Lehenik eta behin, bertako dinamika. Non Nafar nortasuna transbertsala den, argi eta garbi. Oinarri horretatik abiatuta, nabardura eta konbinazio desberdinak antzeman daitezke: gehiengo “nafar-espainol” gertaeratik, “eusko-nafarra”, “euskal-nafar-espainolera”.
Bigarrenik, dinamika exogenoagoa, egungo gizarte garaikideen nahaste ukaezinaren emaitza. Nafarroako biztanleriaren %11,1 ofizialki atzerritarra da (73.000 pertsona inguru), baina atzerrian jaiotako biztanleriaren zati batek dagoeneko espainiar nazionalitatea du (35.000 pertsona inguru gehiago).
Errealitate hau konstante bat izango da, ukaezina eta saihestezina da, eta logikoki alderdi positiboak ditu argi eta garbi: despopulazioari eta zahartzeari balaztatzea, hazkunde ekonomikoa, aniztasuna eta kultur aberastasuna, planetako mugikortasunerako giza eskubideak, etab. Eta kudeatzeko alde konplexuagoak, kasu puntualetan: harreran eta integrazioan inbertsio handiagoak, pobrezia larriko egoerak kudeatzea, alderdi ezberdinetako kultur liskarrak (kultura demokratiko ezberdina edo ezdeus, erlijioek bizitza pertsonalean duten eginkizun ezberdina, gizon eta emakumeen arteko berdintasunaren onarpen maila ezberdinak, etab.).
Horregatik guztiagatik, “Más Planeta”-tik Nafarroako gizarteko kulturarteko eta mestizoaren balio hauek sustatzeko konpromisoa hartzen dugu. Gorrotoa, xenofobia, arrazakeria, fundamentalismo erlijiosoa, identitate-fundamentalismo antipluralista eta bortizkeri politikoa sortzen dituzuten diskurtsoak, geldiarazteko gure hondar alea laguntzen saiatzen gara.
Nafarroa. 2023-ko ekaina
